,,Budowniczym Polski Morskiej” – Tomaszowski Memoriał

Sympatyczną uroczystość przy­gotował 1 października tomaszow­ski oddział Ligi Morskiej i Rzecz­nej. Dzień 1 października 1918 r. to dzień powołania do życia Sto­warzyszenia Pracowników na Polu Rozwoju Żeglugi „Bandera Polska”. Przyjęło się, że to data powstania Ligi Morskiej i Rzecznej (nazwa po kilku przekształceniach od 1924 r.).

W Tomaszowie początek LMiR to rok 1927. Do Ligi przystąpi­ło wtedy kilkudziesięciu znanych obecnie z historii miasta światłych obywateli, których ujęła idea otwar­cia się Polski na morze. Powołano oddział Ligi z kołami zakładowymi i szkolnymi. Przyjęło się, że naszym łącznikiem z Morzem Bałtyckim jest rzeka Pilica.

Organizacja odrodziła się w To­maszowie w 1988 r. za sprawą na­uczyciela historii w I LO Wojcie­cha Małagockiego. W działalność włączyli się liczni w Tomaszowie pasjonaci żeglarstwa i wioślarstwa, którym bliskie było i jest sformuło­wane przez Stanisława Staszica ha­sło „Trzymajmy się morza”.

Czwartkową uroczystość rozpo­częło odśpiewanie hymnu państwo­wego przy położonej jakiś czas temu olbrzymiej kotwicy dużej jednostki morskiej (typu „admiralicja”), zdo­bytej nieodpłatnie przez aktywistów oddziału za wsparciem ZG LMiR. Kotwica przypomina historię Ligi na skwerze przy ul. Ligi Morskiej i Rzecznej, nieopodal wejścia do parku miejskiego i osiedla na Bro­warnej.

fot. 1 Od lewej Komandor Tomasz Jarzyński członek LMiR, Kowalczyk Marian Prezes PZŻ, Zenon  Sobotkowski  senior tomaszowskiego żeglarstwa, Tomasz Zdunkiewicz członek rodziny Donata Zdunkiewicza obrońcy Westerplatte, Tadeusz Bienias Kawaler Krzyża Pro Mari Nostro, Zenon Łaski Prezes Oddz. LMiR, Elżbieta Łojszczyk członek Zarządu Powiatu,  Ewa Męcina Dyrektor I LO, Dariusz Kwiatkowski Dyrektor ZSZ nr 1, Krzysztof Kuchta Przewodniczący RM Tomaszów Maz., Marek Szturnoga odznaczony medalem Za Zasługi dla LMiR, Wojciech Małagocki członek ZG LMiR, Dariusz Jachimoski członek LMiR odzn. Medalem za Zasługi..,Robert Grochowalski j.w., Magda Grochowalska sekretarz Oddz. LMiR.

fot. 2
odznaczeni medalami – od lewej Robert Grochowalski brąz, Dariusz Jachimoski brąz, Ewa Męcina srebro, Marek Szturnoga złoto, Zenon Łaski Prezes Oddz. LMiR

fot . 3
młodzież I LO w Tomaszowie Mazowieckim

Organizatorzy na uroczystość odsłonięcia tomaszowskiego me­moriału „Budowniczym Polski Morskiej” (bo tak nazwano obiekt) zaprosili przedstawicieli władz po­wiatu i miasta, obecnych i wcześ­niejszych działaczy Ligi i sportów wodniackich. Zaproszenie przyję­ła m.in. Ewa Męcina – dyr. I LO, w którym ma siedzibę LMiR. Wraz z nią przybyła grupa uczniów szko­ły, członków Ligi. Obecny był Da­riusz Kwiatkowski – dyr. ZSP nr 1 wraz z grupą uczniów klas mundu­rowych i sztandarem szkoły. Przyje­chał też Marian Kobalczyk – prezes Okręgu Piotrkowskiego Polskiego Związku Żeglarskiego. Zaproszono Tomasza Zdunkiewicza, który jest krewnym Donata Dutkiewicza, to-maszowianina, obrońcy placówki na Westerplatte w 1939 r. Byli również: Marek Szturnoga – bosman portu w Smardzewicach, Robert Grochowalski – działacz Ligi, instruktor sportów wodnych, Dariusz Jachimowski – komandor Szkolnego Klu­bu Żeglarskiego „Szkwał” w ZSP nr I. Wśród gości byli również seniorzy żeglarstwa: Tadeusz Kotela, Zenon Sobotkowski i Tomasz Jarzyński.

Gospodarzami uroczystości byli: Zenon Łaski – prezes tomaszowskie­go oddziału Ligi i Wojciech Małagocki – członek ZG LMiR. Zebranym przypomniano historię LMiR i jej oddziału w Tomaszowie. Memoriał odsłonili goście ze starostwa i Urzę­du Miasta, Tomasz Zdunkiewicz, Marek Szturnoga i Zenon Sobot­kowski. Pod memoriałem złożono wiązanki kwiatów. Uroczystość była okazją do uhonorowania zasłużo­nych działaczy i przyjaciół LMiR medalem „Zasłużony dla LMiR”. Zaszczytu tego dostąpili: Marek Szturnoga, Ewa Męcina i Dariusz Jachimowski. Uroczystość zakoń­czył hymn LMiR.

Od autora

Przy okazji warto przypomnieć postać nieżyjącego już reżysera filmowego, urodzonego w Toma­szowie Tadeusza Chmielewskiego, który po II wojnie światowej w 1946 r. osiadł na pewien czas w Szczeci­nie, gdzie założył tamtejszy oddział LMiR, a żeglarstwo uprawiał przez całe życie. W swoich wspomnie­niach ciepło wypowiadał się o latach dzieciństwa spędzonych nad rzeka­mi Wolbórką i Pilicą.

Jan Pampuch      więcej zdjęć w Galerii

Rys historyczny wygłoszony na uroczystości odsłonięcia Memoriału 100 lecia LMiR

12 maja 1927 roku w pałacu Ostrowskich w Tomaszowie Mazowieckim znamienici przedstawiciele ówczesnego społeczeństwa / dr Narewski, p. prezydent Lechowicz, prof. Seweryn ,i 76 innych założyli w Tomaszowie Oddział Ligi Morskiej i Rzecznej. W okresie międzywojennym działalność ligowa obejmowała szeroki wachlarz zagadnień związanych z patriotycznym wychowaniem młodzieży, polityką i gospodarką wodną. Mieszkańcy Tomaszowa aktywnie wspierali wszelkie wysiłki zmierzające do budowania Polski Morskiej(przeprowadzano zbiórki pieniężne na Fundusz Floty Narodowej w Magistracie, Policji, Banku, w szkołach, organizowano manifestacje w sprawie Gdańska. 19 stycznia 1937 roku – ” Rada Miasta oświadcza imieniem tomaszowskiego społeczeństwa gotowość do obrony Gdańska.

Uchwała Rady Miasta nr 133 z 19 maja 1937 r. nadaje imiona ulicom: Helskiej, Gdyńskiej , Narewskiego. Po tragicznej śmierci generała Orlicz Dreszera (zginął w wypadku awionetki nad Zatoką Gdańską Rada Miasta podjęła uchwałę nr 162 z 10 września 1937 r. o nazwaniu ulicy imieniem Generała Orlicz Dreszera. Wniosek został przyjęty ale nie zrealizowany /prawdopodobnie wojna /.

Po II wojnie światowej liga wznowiła działalność. Już w czerwcu 1945 zorganizowano w Tomaszowie „Dni Morza” wspierano zagospodarowanie Ziem Zachodnich ,a prasa tomaszowska informowała o odbudowie portów. Formalnie na początku lat 50 liga została rozwiązana, lecz sprawami gospodarki wodnej żywo interesowały się władze ustawodawcze i wykonawcze naszego miasta.

W latach 50 tych zrealizowano na Pilicy największą inwestycje planu 6 letniego w województwie łódzkim (woda dla Łodzi ),W latach 70 tych wybudowano zbiornik Sulejowski. Dzięki reaktywowaniu Ligi w latach 80 tych (pierwsze koło w I Liceum) młodzież Tomaszowa przebywała na pokładach wszystkich wielkich polskich żaglowców. Tomaszowianie prowadzą samodzielne rejsy po morzach i oceanach, organizują spływy kajakowe, regaty żeglarskie (im Tomka Opoki absolwenta I Liceum ),uczestniczą w zlotach Jungów w Kołobrzegu, zaślubinach Polski z Bałtykiem ( Puck, Kołobrzeg). Wszystkim nam głęboko na sercu leżą sprawy Zalewu Sulejowskiego, wodociągów miejskich .kanalizacji i szeroko rozumianych spraw wodnych.

Droga młodzieży , Szanowni zebrani.

To nie przypadek że właśnie w tym miejscu powstała ulica Ligi Morskiej i Rzecznej a dzisiaj odsłaniamy Memoriał LMiR poświęcony Tomaszowianom Budowniczym Polski Morskiej. W ’ latach 30 ubiegłego wieku to tutaj tomaszowianie zbierali składki na Fundusz Floty Narodowej składowano sprzęt wodniacki i żeglarski. .

To tutaj także niemieccy okupanci w biały dzień rozstrzeliwali polskich obywateli. To nasz tomaszowski Katyń, to nasza tomaszowska Piaśnica pod Gdynią gdzie Niemcy mordowali przedstawicieli polskiej inteligencji .Tam w Piaśnicy ginie członek Ligi Morskiej( odznaczony srebrnym medalem XV lecia Ligi) Józef Marek Skrzypiński absolwent gimnazjum klasycznego w Tomaszowie Maz. (Obecnie I Liceum ).

Kotwica, symbol trwania bezpieczeństwa ,zaufania walki o przetrwanie. Żeglarze wiedzą o tym, że jeśli kotwica – ,,trzyma” to statek i jego załoga są bezpieczni. Jeśli zostanie zerwana to statkowi i jego załodze grozi katastrofa. Kotwica to inaczej tradycja, przeszłość, historia o której zawsze musimy pamiętać.

Pamiętamy o adwokacie Grygosińskim założycielu Ligi w Tomaszowie Mazowiecki, (zamordowanym przez gestapo w Warszawie), o Komandorze Kazimierzu Hessie dowódcy artylerii na ORP Piorun (brał udział w operacji przeciwko Bismarkowi 26 maja 1941 r ), o Donacie Zdunkiewiczu absolwencie gimnazjum (I LO), obrońcy Westerplatte we wrześniu 1939 r., o pułkowniku Stanisławie Dąbku który był komendantem szkoły podchorążych w Tomaszowie Mazowieckim, o majorze Henryku Dobrzańskim ps. Hubal który brał udział razem z generałem Hallerem w zaślubinach Polski z Bałtykiem w Pucku 10 lutego 1920 r. a który spoczywa gdzieś w tomaszowskiej ziemi, o tych wszystkich którzy od stu lat budowali i walczyli o obecność polskiej Bandery na morzach i oceanach świata w myśl staszicowskiej maksymy ,,trzymajmy się morza”. 10 lutego 2010 w Pucku w asyście pocztu sztandarowego szkoły Dyrektor szkoły Pani Ewa Męcina z rąk Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego odebrała najwyższe odznaczenie LMiR Krzyż Pro Mari Nostro (dwa miesiące przed katastrofą smoleńską).

Zarząd oddziału LMiR w Tomaszowe Mazowieckim wyszedł z inicjatywą nazwania ulicy i budowy Memoriału kilka lat temu. 6 tonową kotwicę z bazy sprzętu nawigacyjnego na Westerplatte (nieodpłatnie) przekazał Dyrektor Urzędu Morskiego w Gdyni Prezes Ligi Morskiej i Rzecznej kapitan żeglugi wielkiej dr inż. Andrzej Królikowski. Kamień ze składek członkowskich zakupiły koła LMiR w Tomaszowe Mazowieckim. Metale kolorowe zebrała młodzież tomaszowskich szkół, model matrycy wykonał tomaszowski artysta Władysław Wożniak, transport, prace budowlane i administracyjne firma EZBUD przy osobistym zaangażowaniu Prezesa oddziału LMiR kolegi Zenona Łaskiego.

W prawym górnym rogu mosiężnej tablicy umieszczono refren Hymnu do Bałtyku, (Pieśń ta jest oficjalnym Hymnem LMiR). W lewym rogu krajowe logo LMiR z datą 1X1918.

Napis: Liga Morska i Rzeczna 1918 – 2018. W 100 rocznicę odzyskania niepodległości i w 100 rocznicę powstania Ligi Morskiej i Rzecznej tomaszowianom budowniczym Polski Morskiej. Zarząd Oddziału w Tomaszowie Mazowieckim.

Na wniosek Zarządu oddziału Zarząd Główny Ligi Morskiej i Rzecznej wyróżnił Medalem Za Zasługi dla Ligi Morskiej i Rzecznej członków naszego stowarzyszenia: Marka Szturnogę (złotym), Ewę Męcinę (srebrnym), Dariusza Jachimoskiego i Roberta Grochowalskiego (brązowe)

Polska leży nad Bałtykiem, Polska nad Bałtykiem graniczy z cały światem, Trzymajmy się Morza.