77 lat temu ślubowali Bałtykowi (video, foto)
Minęło 77 lat kiedy na kołobrzeskiej plaży żołnierze Wojska Polskiego zaślubili Bałtyk. Dla wielu z nich było to pierwsze spotkanie z morzem. Słony smak wody był zupełnie od tego jaki mieli w wyobrażeniach. Większość z nich pochodziła ze wschodnich krańców Rzeczypospolitej. Tam do morza mieli daleko. Znali je przede wszystkim z kart wydawnictwa Ligi Morskiej i Kolonialnej – ,,Morze”, które w okresie międzywojennym docierało do wszystkich szkół. Idąc na zachód, zdobywając kolejne miejscowości. Nie wiedzieli jaka będzie ta powojenna Polska. Nie zdawali sobie sprawy, że nie wrócą do swoich rodzinnych małych Ojczyzn. Światem rządziła wielka polityka. Po zakończeniu działań wojennych większość nie z własnej woli osiedliła się na tak zwanych ziemiach odzyskanych. Tak było miedzy innymi z kapralem Franciszkiem Niewidziajło. To on dostąpił zaszczytu wypowiedzenia historycznych słów: ,,Przyszliśmy, Morze, po ciężkim i krwawym trudzie. Widzimy, że nie poszedł na darmo nasz trud. Przysięgamy, że Cię nigdy nie opuścimy. Rzucając ten pierścień w Twe fale, biorę z Tobą ślub, ponieważ Tyś było i będziesz zawsze nasze” i wrzucenia z falochronu wschodniego u stóp Fortu Ujście pierścienia zaślubinowego. Urodził się we wsi Stryjówka niedaleko historycznego Zbaraża. Niestety rodzinna miejscowość została poza granicami Polski. Nie miał dokąd wracać. Zamieszkał w Lubogoszczy. Dzisiaj jego wnuk Roman Frankiewicz razem ze swoimi uczniami przyjeżdża do Kołobrzegu, aby czcić pamięć nie tylko Dziadka, ale i jego kolegów, którzy brali udział w walkach.
18 marca 2022 roku przy pomniku Zaślubin Polski z Bałtykiem już po raz dwudziesty trzeci młodzież szkolnych kół Ligi Morskiej i Rzecznej złożyła ślubowanie na wierność Polskiemu Morzu. Ceremonia ma swoje korzenie w roku 2000 kiedy to po raz pierwszy zorganizowano ją w tym znanym wszystkim miejscu. Autorami pomysłu i scenariusza byli kmdr Ryszard Grabkowski, Antoni Szarmach i Marek Padjas. Z faktami zapoznaje narrator Andrzej Hładki. Dzisiaj to również spotkanie przedstawicieli miast zaślubinowych Pucka i Kołobrzegu. W tym roku po raz pierwszy dołączyły Wyszków i Dęblin – miasta, Które kultywują tradycje ślubowań z Bugiem i Wisłą. Po lewej stronie pomnika usiedli goście honorowi: kombatanci, uczestnicy walk o Kołobrzeg w marcu 1945 roku. W tym roku na ,,zbiórce” stawili się: płk. Józef Koleśnicki (100 lat), płk. Edward Róg (93 lata), por. Piotr Gubernator (98 lat), por. Józef Nowak (90 lat – syn pułku). Niestety podeszły wiek i choroby nie pozwoliły przybyć wielu innym.
Po prawej stronie przedstawiciele Sejmu Marek Hok i Senatu Janusz Gromek, władz, samorządu, służb mundurowych z komandorem Zygmuntem Białogłowskim szefem sztabu Centrum Operacji Morskich i Komponentu Morskiego w Gdyni, organizacji społecznych, zaproszeni goście z kraju i zagranicy m.in. Stowarzyszenie Przyjaciół Pierwszej Kompani Batalionu Wachty w Berlinie-Pankow . Na promenadzie nadmorskiej kompania honorowa Zespołu Szkół Morskich, uczniowie klas mundurowych Zespołu Szkół im. Macieja Rataja w Gościnie, grupy rekonstrukcji historycznych: Stowarzyszenie Produkcji i Promocji Wydarzeń Historycznych Gniazdo, Stowarzyszenie Rekonstrukcji Historycznej Rega, Grupa Rekonstrukcji Historycznej East and West, Bałtyckie Stowarzyszenie Miłośników Historii Perun oraz bohaterowie uroczystości jungowie Ligi Morskiej i Rzecznej, którzy w tym szczególnym dniu składali ślubowanie. Dowódca, nauczyciel ZSM Radosław Froncala złożył meldunek Tomaszowi Tamborskiemu Staroście Kołobrzeskiemu. Po przeglądzie pododdziałów i pokłonie sztandarom padła komenda do podniesienia flagi państwowej i odśpiewania hymnu państwowego. Okolicznościowe przemówienie wygłosiła Gabriela Antos prezes kołobrzeskiego oddziału LMiR. 18 marca to również święto kołobrzeskiej Ligi i zarazem okazja do podziękowań. Za szczególne zaangażowanie w pracach na rzecz popularyzacji idei Stanisława Staszica ,,Trzymajmy się morza” Medalami za zasługi dla Ligi Morskiej i Rzecznej odznaczeni zostali Ewa Balza – Plucińska i Bogdan Jałoszyński.
Nadszedł czas na kulminacyjny moment uroczystości. Na podwyższenie przeszedł poczet sztandarowy Ligi Morskiej i Rzecznej. W dwuszeregu ustawili się wyróżnieni złożeniem przysięgi na sztandar: Joanna Stempnik, Patrycja Jandura, Katarzyna Oracka, Mikołaj Przybyl, Nikodem Serocki, Zuzanna Niewiarowska, Salma Chlastawa, Kryspin Wojtal, Katarzyna Piechocka, Amelia Ściepiuro, Emilia Kwiatkowska, Anna Jagielska.
Rotę ślubowania odczytał Marek Padjas – wiceprezes Zarządu Głównego Ligi Morskiej i Rzecznej:
,,Składając hołd pamięci tych,
którzy w przeszłości dla Polski
na rzekach i morzu walczyli i ginęli
zręby naszej gospodarki rzecznej i morskiej budowali.
Uroczyście ślubuję:
Stać zawsze na straży polskich rzek i morza,
wartości pracy polskiej na rzekach i na morzu
nieustannie i wytrwale pomnażać,
czynem ofiarnym Polsce oraz rzekom i morzu
w każdej służyć potrzebie’’
Po ślubowaniu odśpiewany został Hymn do Bałtyku. Utwór powstał w 1919 roku. Autorem słów jest Stanisław Rybka Marius. Muzyki Feliks Nowowiejski.
Do wystąpienia zaproszeni zostają: Hanna Pruchniewska – burmistrz Pucka, Anna Mieczkowska – prezydent Kołobrzegu, Elżbieta Kasińska – prezes wyszkowskiego oddziału LMiR – reprezentuje Wyszków, Paweł Pawłowski – dyrektor Muzeum Sił Powietrznych – inicjator zaślubin z Wisłą – reprezentuje Dęblin, Tomasz Tamborski – starosta Kołobrzeski, Marek Padjas – Liga Morska i Rzeczna. Przejmują flagi i razem ze ślubującymi maszerują nad brzeg morza. Po dotarciu na miejsce jako pierwsi w morskich falach biało czerwoną flagę zamaczają przedstawiciele grup rekonstrukcyjnych. Odtwarzają historyczny fakt z 18 marca 1945 roku. Po nich przedstawiciele miast zaślubinowych oraz młodzież z ligowymi banderkami. Ten niezwykle widowiskowy ceremoniał odbywał się w rytm znanej pieśni ,,Morze nasze morze”. Po powrocie na promenadę przy pomniku zaśubinowym złożono wiązanki kwiatów.
Po oddaniu hołdu zebrani przemaszerowali w rejon latarni morskiej. To tutaj na Forcie Ujście odprawiona została, znana z wojennych fotografii Msza Święta. Odprawił ją kapelan 3. Dywizji Piechoty im. Romualda Traugutta ks. kpt. Alojzy Dudek. Wygłoszone zostały okolicznościowe przemówienia. O tych faktach opowiedział zebranym Marek Padjas. Tu również złożono kwiaty: przy tablicy pamiątkowej kaprala Franciszka Niewidziajły (odsłoniętej w 2015 r.) i kontradmirała Stanisława Mieszkowskiego – pierwszego polskiego kapitana portu Kołobrzeg (2007 r.).
Cmentarz Wojenny to miejsce gdzie oddawana jest cześć wszystkim poległym w walkach o Kołobrzeg. Na cmentarzu spoczywa 1586 żołnierzy z okresu II wojny światowej. Uroczystość ma charakter wojskowy. Wartę na posterunku honorowym przy Pomniku Chwały zaciągnęli: żołnierze, harcerze Hufca Morskiego i uczniowie Zespołu Szkół im. Macieja Rataja. Ceremonię poprowadził pełnomocnik starosty i prezydenta miasta ds. kombatantów ppłk. rez. Zbigniew Bejger. Meldunek o gotowości dowódcy garnizonu ppłk. Józefowi Paradowskiemu złożył dowódca kompanii wystawionej przez 8 Batalion Remontowy. Pocztami sztandarowymi organizacji kombatanckich, służb mundurowych, szkół i stowarzyszeń kierował kmdr ppor w st. spocz. Leszek Kowalski. Po oddaniu honorów sztandarom i przywitaniu, poczet flagowy podniósł na maszt flagę państwową. Orkiestra wojskowa z Koszalina odegrała Mazurka Dąbrowskiego. Zaproszonych przywitała Anna Mieczkowska – prezydent Kołobrzegu. Głos zabrał Sören Benn burmistrz Berlina Pankow, który w języku polskim nawiązał do tych pamiętnych, tragicznych dni. Odniósł się również do obecnej sytuacji geopolitycznej. Modlitwę za uczestników walk odmówił ks. ppłk Zbigniew Krzesiński – kapelan garnizonu. Odczytano Apel Pamięci, a kompania honorowa oddała salwę honorową. Zebrana młodzież zapaliła na żołnierskich mogiłach znicze pamięci. Delegacje złożyły wieńce przy pomniku.
Wieczorem w Regionalnym Centrum Kultury im. Zbigniewa Herberta odbył się okazjonalny koncert. Wystąpił Kwartet Smyczkowy ,,Sonore” z Poznania. W programie znalazły się m. in. kompozycje klasyczne Mozarta, Dvoraka, Vivaldiego, Brahmsa, muzyka filmowa w części rozrywkowej oraz dedykowana Kombatantom i Kołobrzeżanom smyczkowa aranżacja przeboju Festiwalu Piosenki Żołnierskiej pt. „Wszystkie barwy lipca”. Gościnnie wystąpiła Kaja Frankiewicz prawnuczka kaprala Franciszka Niewidziajły. Wykonała kilka specjalnie wybranych utworów, pragnąc wnieść również swój wkład w to święto, ważne nie tylko dla miasta i kraju ale i dla jej rodziny.
Kolejne dni 19 i 20 marca były wypełnione wydarzeniami kulturalnymi i sportowymi. Muzeum Oręża Polskiego przygotowało grę miejską ,,Szlakiem walk o Kołobrzeg w marcu 1945 roku”. Odbył się również 56. Ogólnopolski Rajd PTTK ,,Szlakiem I Armii Wojska Polskiego o Kołobrzeg”. Na strzelnicy rozegrano ,,Otwarte Mistrzostwa Kołobrzegu w strzelaniach pneumatycznych”. Wieczorem w Reducie Solnej chóry ,,Kombatant” i seniorów instruktorów ZHP ,,Jantar” zaprezentowały się w okolicznościowym repertuarze, a znany historyk dr Olaf Popkiewicz opowiadał o najnowszych pracach badawczych na bitewnych polach Kołobrzegu. W niedzielę przy Pomniku Sanitariuszki, 433 zawodników wystartowało w XXXVI Biegu Zaślubin. Pomnik, to jedno z niewielu na świecie upamiętnień, honorujące kobiety ratujące żołnierzy na polu bitwy. Wzorem dziewczyny na pomniku była sanitariuszka szer. Ewelina Nowak, która poległa podczas walk o Kołobrzeg w marcu 1945 podczas ściągania z pola walki rannego żołnierza. Został odsłonięty 13 lipca 1980 roku. Autorem i wykonawcą jest artysta rzeźbiarz Adolf Cogiel. Poczta Polska wspólnie z Ligą Morską i Rzeczną upamiętniły kołobrzeskie wydarzenia wydaniem kart korespondencyjnych, datownika pocztowego, znaczka personalizowanego oraz okolicznościowego foldera.
W niedzielę w Bazylice Konkatedralnej odprawiona została msza święta w intencji zmarłych i żyjących żołnierzy. Celebrze przewodniczył ksiądz doktor Zygmunt Czaja. Honorowi Goście obchodów, uczestnicy walk mimo podeszłego wieku brali udział w wielu spotkaniach. Każde z nich było niezapomniane. Po historycznych miejscach oprowadzał ich Kazimierz Ratajczyk szef kołobrzeskich przewodników. Podczas spaceru po molo kuracjusze i wczasowicze spontanicznie odśpiewali weteranom 100 i 200 lat, a ukraiński muzyk Dmitro Tymoszyk odegrał na trąbce Hymn Polski. Ten wzruszający moment na zawsze zostanie symbolem tych tragicznych dni, niestety nie tylko minionych 77 lat temu.
Ślubowanie jungów LMiR – 18.03.2022 w obiektywie Jerzego Błazyńskiego
77. rocznica zaślubin z morzem w obiektywie Lidii Markowskiej
Marek Padjas
zdjęcia: Jerzy Błażyński, Radosław Horanin, Elżbieta Kasińska, Lidia Markowska, Kazimierz Ratajczyk, ekg Kołobrzeg